Ida

Το ασπρόμαυρο κομψοτέχνημα «Ida», πρόταση της Πολωνίας για το φετινό Ξενόγλωσσο Όσκαρ

Το 1962 μια δόκιμη μοναχή συναντά τη μόνη ζωντανή συγγενή της, τη θεία της Βάντα. Εκείνη της αποκαλύπτει πως είναι εβραϊκής καταγωγής και ξεκινά μαζί της ένα ταξίδι ανεύρεσης του τάφου, αλλά και του τρόπου θανάτου των γονιών της. Στιλιζαρισμένο όσο και συγκινητικό, λιτό μα και εικαστικά συναρπαστικό οδοιπορικό στις απωθημένες αλήθειες, τις ενοχές και τις ψευδαισθήσεις μιας ολόκληρης εποχής.




Μπαίνοντας στη δεκαετία του ’60, μια εποχή σφοδρών πανευρωπαϊκών αλλαγών, η Πολωνία εξακολουθεί να στέκει διχασμένη ανάμεσα στον καθολικισμό και τον κομουνισμό, το βαρύ χθες και το αβέβαιο μέλλον.
Εκείνη την εποχή η Άννα είναι μια νεαρή δόκιμη μοναχή που προετοιμάζεται να δώσει τους όρκους της, όταν η ηγουμένη του μοναστηριού τής ανακοινώνει ότι πρέπει πρώτα να τακτοποιήσει τις εκκρεμότητές της με τον έξω κόσμο και να συναντήσει τη μοναδική­ ζωντανή συγγενή της.
Η αδερφή της μητέρας της Βάντα την υποδέχεται­ στωικά στην αρχή, ανακοινώνοντάς της πως είναι κόρη Εβραιοπολωνών, οι οποίοι σκοτώθηκαν στον πόλεμο, και το βαφτιστικό όνομά της είναι Ίντα. Η Άννα αιφνιδιάζεται, αλλά συμφωνεί να ξεκινήσουν μαζί ένα ταξίδι στον τόπο που χάθηκαν τα ίχνη των συγγενών τους και να ανακαλύψουν τι πραγματικά τους συνέβη, σε ένα κινηματογραφικό οδοιπορικό που θα μπορούσε να εξελιχτεί σε ψυχολογικό θρίλερ, κοινωνικό δράμα ή ιστορικό χρονικό.
Το λιτό και διάρκειας μόλις 82 λεπτών «Ida» όμως αποδεικνύεται τελικά κάτι πολύ πολυπλοκότερο. Γεννημένος στη Βαρσοβία, ο 57χρονος Πάβελ Παβλικόφσκι ξεκίνησε την κινηματογραφική του καριέρα στη Μεγάλη Βρετανία και κέρδισε φήμη με τα «Το Τελευταίο Καταφύγιο» και «Το Καλοκαίρι του Έρωτά μου».

Επισκεπτόμενος κινηματογραφικά για πρώτη φορά την πατρίδα του, επιστρέφει στην γκρίζα και μελαγχολική μεταπολεμική της πραγματικότητα, η οποία είναι πολύ πιο ανήσυχη απ’ όσο φαίνεται εκ πρώτης όψεως. Τα γεωμετρικά, ακίνητα και ασπρόμαυρα κάδρα του την αναβιώνουν με έναν… ονειρικό ρεαλισμό, αποπνέοντας μια αίσθηση μοντέρνου στιλιζαρίσματος και ταυτόχρονα ταινίας εποχής.
Ο χώρος, απειλητικός ακόμη και όταν η κάμερα περιπλανιέται στην εξοχή, και ο χρόνος, τελετουργικά αργοκίνητος, αναδεικνύονται σε πρωταγωνιστές και καθορίζουν με ιστορική ακρίβεια­ τα κίνητρα και τη συμπεριφορά των δύο ηρωίδων. Η μία από αυτές αντιπροσωπεύει ένα τυφλά ταγμένο στην πίστη, ξεκομμένο από τις ρίζες του μέλλον, στο οποίο όμως το αύριο ανήκει δικαιωματικά, και η άλλη (δικαστής σε δίκες πολιτικών εκκαθαρίσεων κατά τη δεκαετία του ’50 ) ένα γεμάτο ενοχές παρελθόν που καταλαβαίνει πως δεν έχει καμιά θέση στην καινούργια ημέρα που ξημερώνει.

Περνώντας μέσα από το τέλος των ιδεολογιών, την επώδυνη εθνική «ενηλικίωση» και τα αδιέξοδα διλήμματα της πολιτικής, το «Ida» επικεντρώνεται με κινηματογραφική σοφία και αφηγηματική απλότητα στη σχέση δύο παγιδευμένων στις ψευδαισθήσεις τους γυναικών. Μέσα στο βλέμμα τους (αριστουργηματικό το τελευταίο μονοπλάνο, στο οποίο κάμερα και ηρωίδα επιτέλους «κινούνται» ) συμπυκνώνει ιστορικά ψέματα και αλήθειες ζωής. Πικρές, μα παρήγορες, τραγικές όσο κι αισιόδοξες. Ενώ περιγράφει με απόλυτη ακρίβεια ένα αυστηρό εκεί και τότε, παραμένει διαχρονικό και απόλυτα επίκαιρο.


 
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: Πάβελ Παβλικόφσκι
ΣΕΝΑΡΙΟ: Πάβελ Παβλικόφσκι, Ρεμπέκα Λένκιεβιτς
ΗΘΟΠΟΙΟΙ: Aγκάτα Κούλεζα, Αγκάτα Τσεμπουκόφσκα, Ντάβιντ Ογκρόντνικ, Τζοάνα Κούλιγκ
ΔΙΑΡΚΕΙΑ: 82'

Στυλιζαρισμένο και εικαστικά συναρπαστικό οδοιπορικό στις απωθημένες αλήθειες, τις ενοχές και τα τραύματα μιας ολόκληρης εποχής. Ο Παβλικόφσκι  εντυπωσιάζει με την ώριμη σκηνοθετική του δεξιοτεχνία, ενώ οι πολιτικοκοινωνικές αναφορές του δεν βαραίνουν στο ελάχιστο τη συγκινητική σχέση των δύο παγιδευμένων στις ψευδαισθήσεις τους ηρωίδων.